Beide opgevoerde kostenposten zijn in strijd met de richtlijnen van de EU, aldus het EU-Hof. Duitsland vreest nu niet alleen voor begrotingsproblemen op het ministerie bij de bouw en het onderhoud van snelwegen, maar ook voor de mogelijke miljoenenclaims die grote expediteurs in de EU zouden kunnen neerleggen in Berlijn. Voorlopig is er alleen een bescheiden vordering (12.500 euro) die een Poolse expediteur in een beroepszaak voor het ‘Oberverwaltungsgericht’ in Münster had neergelegd. Dat vroeg vervolgens aan het EuGH om een nadere juridische contra-expertise, die nu dus definitief negatief is uitgevallen voor Duitsland.

Rechtszaken

Blijkens de bestuursrechtbank in Keulen, waar alle klachten over de Duitse wegentol binnenkomen, zijn er voorlopig niet meer dan tien claims ingediend over de Maut die tussen 2007 tot 2013 werd geheven. ‘Een veelvoud’ is volgens de rechtbank echter binnengekomen over de periode ná 2013. Ook die claims moeten nu worden beoordeeld op basis van de recente uitspraak van de EuGH en het nog uit te spreken oordeel van de rechtbank van Münster in de zaak van de Poolse claim. Die uitspraak wordt over enkele maanden verwacht. Behalve de grote vrees in Berlijn dat grote netwerkexpediteurs schadevergoeding gaan opeisen, kan het Duitse ministerie van Verkeer mogelijk ook gebundelde claims van Europese wegvervoersorganisaties tegemoet zien.

De Duitse transportorganisatie BGL is daar nog niet mee bezig, maar noemt het positief dat binnen de EU nu ‘eenduidige richtlijnen’ zijn vastgesteld voor de onderbouwing van de tolberekening. Wat dat dan uiteindelijk betekent voor de schatkist van de Bondsregering en de financiering van infrastructuur in Duitsland, laat de belangenbehartiger voorlopig even in het midden. Transport en Logistiek Nederland (TLN) zegt in een reactie de zaak ‘nauwlettend te volgen’, maar nog geen concrete plannen te hebben voor mogelijke claims vanuit Nederland. ‘Nu is het eerst wachten op de uitspraak van de Duitse rechtbank in Münster om te zien hoe een en ander in een individuele zaak uitpakt. Vanaf dan worden de vervolgstappen bepaald. Ondertussen bekijken wij welke strategische acties op korte termijn wenselijk of noodzakelijk zijn. Voor onze leden komen we hierover snel met concreet advies’, aldus TLN.

Schadevergoedingen

Regeringspartij SPD is duidelijker. Die wenst omvangrijke schadevergoedingen en wil tekorten op de begroting voor nieuwe bouwprojecten zo veel mogelijk vermijden, zegt Kirsten Lühmann, verkeerswoordvoerder van de SPD in het Duitse parlement. ‘Wij moeten nog in de huidige zittingsperiode van de regering een nieuw rapport voor de onderliggende wegenbouwkosten samenstellen waarin de milieukosten een grotere factor moeten worden bij de berekening van de Maut.’ Het is volgens Lühmann belangrijk dat de recente uitspraak geen gat slaat in de begroting en dat inkomstenverlies wordt voorkomen. ‘De tol­inkomsten zijn hard nodig bij de wegenbouw en het onderhoud in de Duitsland’, aldus de SPD-er.

Een snelle reparatie van de huidige berekening van de tolgelden is volgens experts echter moeilijk. Zo heeft het Hof er al een stokje voor gestoken dat Duitsland met terugwerkende kracht de foutieve berekeningsmethode gaat herzien. Daarnaast moet een nieuwe onderbouwing, een zogeheten ‘wege­kostengutachten’, breed in de EU worden uitgeschreven. Dat vergt in de regel ten minste een half jaar.

Verder is er nog anderhalf jaar nodig voordat er een nieuw ontwerp ligt dat kan worden goedgekeurd door de Duitse Bondsdag. Intussen zou het dan die gevreesde claims kunnen regenen richting Berlijn vanuit het Europees wegvervoer. De Duitse regering zou wel enige hoop koesteren op eventuele verjaring van sommige claims.

Nooit bezwaar

Het ministerie in Berlijn bestudeert nog de precieze financiële gevolgen van de uitspraak, heet het. Wel verwijst het departement in Berlijn ernaar dat de Europese Commissie bij de berekeningen in 2014 en 2018 van de Maut ‘niet expliciet’ heeft gereageerd op de politiekosten in de Maut-berekening. De kostenposten waartegen de Poolse expediteur ageerde, waren al in de eerste Maut uit 2005 opgenomen en Brussel heeft daar nooit ‘bezwaar tegen gemaakt’, stelt het ministerie.

Duitsland haalt via de Maut jaarlijks 1 miljard euro op voor het afdekken van de politiekosten. Het aandeel van het beroepsgoederenvervoer bedraagt daarin rond de 200 miljoen euro, aldus een schatting van de logistieke belangenorganisatie van Noordrijn-Westfalen. Aangezien de vrachttol voor een periode van vijf jaar wordt vastgesteld, gaat het om een gat van 1 miljard euro dat de recente uitspraak in de Duitse begroting voor het wegennet slaat.