Vol verbazing heb ik dit weekend gekeken naar de G7 in Canada of zoals deze inmiddels wordt genoemd: de G6+1. Ik zal niet ingaan op alle details, daar is genoeg over geschreven. Maar ik wil even stilstaan bij de handelspolitiek van Trump. Om vrijhandel te kunnen bereiken heeft Trump paradoxaal genoeg extra douanerechten staal en aluminium aangekondigd. Die heffingen roepen allerlei vragen op. Wie worden daardoor geraakt? Kun je de heffing voorkomen? Wat als het staal wordt gebruikt in auto’s die weer worden geëxporteerd? Allemaal vragen die beantwoord kunnen worden als je kennis hebt van douane. Maar wie heeft dat tegenwoordig nog?

Enige tijd geleden heb ik een artikel geschreven over de vermeende ondergang van het vak douane. Toen ik zestien jaar geleden begon als douanespecialist, vertelde mijn toenmalige begeleider dat douane een prachtig vak was, maar dat het over 25 jaar wel klaar zou zijn. Alle tarieven werden versneld afgebouwd tot 0% en vrijhandel was de boodschap. Eigenwijs als ik was, bleef ik bij mijn besluit om douane te gaan leren en zou ik wel zien hoe lang ik daarvan zou kunnen genieten.

Mijn toenmalige begeleider had vaak gelijk, maar niet op dit punt. Want douane is nooit zo levendig geweest als nu. In de afgelopen 16 jaar heb ik het vak alleen maar zien groeien. Denk aan de gebeurtenissen op 9/11 en de daaropvolgende uitwerking van export controls en AEO. De invoering van nieuwe douane-wetgeving (UCC) heeft veel mogelijkheden gecreëerd voor importeurs, maar tegelijk ook veel nieuwe verplichtingen in het leven geroepen. Daardoor zijn importeurs voortdurend op zoek naar hulp om de wetgeving te interpreteren en te implementeren. Als je dat combineert met de hoge mate van automatisering, dan wordt duidelijk dat douane volop in beweging is. Je zou verwachten dat dat goed nieuws is voor een douanespecialist. Op zich wel, maar de werkelijkheid is wat weerbarstiger.

Want het idee dat douane een uitstervend vak was, leek bij velen te leven, waardoor in de afgelopen decennia weinig aandacht is besteed aan het opleiden van nieuwe douanespecialisten. De ambachtslieden bij de douane hadden niemand aan wie zij hun kennis en ervaring konden overdragen en dus is veel daarvan verloren gegaan. En dat leidt nu tot problemen. Neem de Brexit. Het Verenigd Koninkrijk heeft simpelweg niet meer de expertise in huis om de nieuwe wetgeving te maken of onderhandelingen op gebied van douane te voeren. Maar ook Nederland zal moeite hebben om de gateway naar het VK te kunnen bemannen.

Het meest confronterende voorbeeld vind ik AEO en de eis dat importeurs die gebruik willen maken van bepaalde douanevergunningen moeten aantonen dat zij voldoende douane-expertise in huis hebben. Dat is een uitdaging, want douane-expertise is moeilijk te vinden. En in alle eerlijkheid vraag ik me af of de douane zelf ook wel aan die eis kan voldoen, want lopen zij niet tegen exact dezelfde problemen aan? En dan heb ik het niet eens over de kennis die is vertrokken als gevolg van de recente vertrekregeling.

Maar er is ook goed nieuws. Inmiddels wordt het vak douane weer gedoceerd aan de universiteiten. Het is een kwestie van tijd tot er weer voldoende expertise beschikbaar is om aan de vraag te kunnen voldoen. Ook ik geef inmiddels college over douanewaarde en oorsprong aan Erasmus om kennis en ervaring over te kunnen brengen op de nieuwe generatie. Als Trump die handelsoorlog met de rest van de wereld nou nog even uitstelt tot zijn tweede termijn, dan zouden we het net moeten kunnen redden.